ณ. นฤมิตร 

ธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว 

320 

ตามหลักของพระพุทธศาสนาฐานะของมนุษย์เป็นฐานะที่สูงสุดมนุษย์เป็นนายของตนเองและไม่มีผู้วิเศษหรือพลังอื่นใดที่จะมาตัดสินชี้ขาดชะตากรรมของมนุษย์ได้พระพุทธองค์ตรัสว่า "ตนเป็นที่พึ่งของตน" พระองค์ทรงเตือนสาวกทั้งหลายของพระองค์ให้เป็นที่พึ่งแก่ตนเองและไม่ให้แสวงหา ที่พึ่งในคนอื่นหรือขอความช่วยเหลือจากคนอื่นใดเลย พระองค์ได้ตรัสสอนส่งเสริมและกระตุ้นเตือนให้บุคคลแต่ละคนพัฒนาตนเองและทำความหลุดพ้นของตนให้สำเร็จเพราะมนุษย์มีพลังที่จะปลดเปลื้องตนเองจาเครื่องผูกรัด โดยอาศัยความเพียรและสติปัญญาส่วนเฉพาะตัวได้พระพุทธองค์ตรัสว่า "ท่านทั้งหลายควรทำกิจของตนเอง เพราะว่าตถาคตทั้งหลายเพียงแต่บอกทางให้" พระองค์เพียงได้ทรงค้นพบและทรงชี้แนวทาง (มรรคา) ไปสู่ความหลุดพ้นคือพระนิพพานให้เท่านั้น